Recht op onderwijs voor kind zonder wettig verblijf

Recht op onderwijs

Kinderen zonder wettig verblijf hebben het recht om naar school te gaan.

Elke kind heeft immers recht op onderwijs, vorming en opvoeding. Dit recht is internationaal vastgelegd in het Verdrag inzake de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het Verdrag inzake de rechten van het kind en op nationaal vlak in de Grondwet. 

Ook in veel andere Europese en internationale bronnen wordt het recht op onderwijs geformuleerd. 

Het decreet van 28 juni 2002 betreffende gelijke onderwijskansen-I (Gelijkekansendecreet) voorziet in een principieel inschrijvingsrecht voor alle kinderen. 

Een inschrijving kan niet geweigerd worden op grond van de loutere vaststelling dat het verblijfsstatuut van de kandidaat-leerling of zijn ouders niet in orde is.

De website van Onderwijs Vlaanderen vermeldt de werkwijze hoe een kind zonder wettig verblijf kan worden ingeschreven in een school. 

Leerplicht

Kinderen zonder wettig verblijf zijn, net zoals alle andere kinderen, onderworpen aan de leerplicht.

Artikel 1, §7 van de Wet van 29 juni 1983 betreffende de leerplicht bepaalt dat de leerplicht voor vreemde minderjarigen ingaat vanaf de 60e dag na de inschrijving in de registers (zie ook  omzendbrief SOZ (83)1 van 28 juni 1983 en artikel 26 van het decreet basisonderwijs).

Ouders zijn vanaf dat ogenblik verplicht om hun leerplichtige kinderen in te schrijven en ervoor te zorgen dat zij regelmatig naar school gaan. 

Het is echter niet omdat de wet op de leerplicht pas ingaat op de 60e dag na inschrijving, dat het recht op onderwijs niet vroeger kan afgedwongen worden. 

Kinderen zonder wettig verblijf hebben dus recht op onderwijs van zodra zij in België verblijven. 

Leerplicht is overigens niet hetzelfde als verplicht schoollopen. Aan de leerplicht kan ook voldaan worden door afstands- of thuisonderwijs te volgen. Dit laatste moet schriftelijk gemeld worden aan de bevoegde Gemeenschap. 

Diploma

Leerlingen zonder wettig verblijf hebben recht op een diploma.

Elke regelmatige leerling die op het einde van de studieperiode geslaagd is, heeft, ongeacht zijn verblijfsstatuut, recht op een diploma, getuigschrift of attest (omzendbrief inzake het recht op onderwijs voor kinderen zonder wettig verblijfsstatuut van 24 februari 2003).

Als regelmatige leerling wordt beschouwd :

  • de leerling die voldoet aan de toelatingsvoorwaarden van het leerjaar waarin hij ingeschreven is
  • de leerling die het geheel van de vorming van dat leerjaar werkelijk en regelmatig volgt (met uitzondering van gewettigde afwezigheden)

Een vrije leerling heeft dus geen recht op een officieel studiebewijs (diploma, getuigschrift, attest) en moet een examen afleggen bij de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap. 

Hiervoor gelden geen voorwaarden inzake leeftijd, vooropleiding of verblijfsstatuut. 

Onthaalonderwijs

Het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers (OKAN) wil leerlingen die recent in België aangekomen zijn, zo vlug mogelijk Nederlands leren. Als er voldoende inschrijvingen zijn van minderjarige anderstalige nieuwkomers, kunnen zowel basis- als secundaire scholen onthaalonderwijs organiseren.

Anderstalige nieuwkomers zijn kinderen en jongeren die nog niet lang in België wonen en die niet voldoende Nederlands spreken of begrijpen om de lessen te kunnen volgen.

Scholen voor basisonderwijs en voor secundair onderwijs bieden onthaalonderwijs aan om anderstalige nieuwkomers Nederlands aan te leren en om hen te integreren in het onderwijs en in de samenleving.

In het basisonderwijs zijn er maximum 2 onthaaljaren.  

De school heeft een grote autonomie hoe ze het onthaalonderwijs organiseert. Zo kan ze bv. de nieuwkomers opnemen in een bestaande klas of een aparte klas oprichten of een combinatie van beiden. Ook een taalbad organiseren, eventueel samen met andere anderstalige leerlingen behoort tot de mogelijkheden. 

Om toegelaten te worden tot het onthaalonderwijs in het basisonderwijs, moet de leerling aan een aantal voorwaarden voldoen: 

  • nieuwkomer zijn (max. 1 jaar ononderbroken in België verblijven) 
  • op 31 december van het schooljaar minstens 5 jaar zijn
  • Nederlands mag niet de thuis- of moedertaal zijn
  • te weinig Nederlands spreken of begrijpen om de lessen goed te kunnen volgen
  • maximaal 9 maanden ingeschreven zijn in een Nederlandstalige school 

Anderstalige nieuwkomers die officieel verblijven in een open asielcentrum en voldoen aan de leeftijdsvoorwaarde, beantwoorden van rechtswege aan de toelatingsvoorwaarden.

De school kan geen individuele afwijking toestaan. 

In het voltijds secundair onderwijs wordt het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers georganiseerd via een onthaalklas (OKAN) en begeleiding in het vervolgonderwijs. Dit kan voor één of meerdere schooljaren (Codex Secundair Onderwijs; Besluit van de Vlaamse Regering van 24 mei 2002; omzendbrief SO 75).

Om toegelaten te worden tot het onthaalonderwijs moeten leerlingen voldoen aan volgende voorwaarden : 

  • nieuwkomer zijn (max. 1 jaar ononderbroken in België verblijven) 
  • op 31 december van het schooljaar minstens 12 jaar en nog geen 18 jaar zijn
  •  Nederlands mag niet de thuis- of moedertaal zijn
  •  te weinig Nederlands spreken of begrijpen om de lessen goed te kunnen volgen
  • maximaal 9 maanden ingeschreven zijn in een Nederlandstalige school 

Anderstalige nieuwkomers die officieel verblijven in een open asielcentrum en voldoen aan de leeftijdsvoorwaarde, beantwoorden van rechtswege aan de toelatingsvoorwaarden.

De school kan voor individuele leerlingen in uitzonderlijke omstandigheden afwijken van de eerste, tweede en vijfde voorwaarde. 

De bedoeling is dat leerlingen na de onthaalfase met succes doorstromen in een onderwijsvorm en studierichting die aansluit bij hun interesses en capaciteiten. 

Een leerling die het onthaaljaar voltooit, ontvangt een attest van regelmatige lesbijwoning in het onthaaljaar en kan doorstromen naar het vervolgonderwijs. 

Het deeltijds secundair onthaalonderwijs bereidt jongeren voor op een betere doorstroming naar de arbeidsmarkt. 

Het onderwijsaanbod is gericht op taalvaardigheid, inburgering en zelfredzaamheid, waarbij het onthaalonderwijs geïntegreerd is in de opleiding. (decreet betreffende het stelsel van leren en werken in de Vlaamse Gemeenschap; omzendbrief SO/2008/08 met betrekking tot leren en werken)

Om toegelaten te worden tot het onthaalonderwijs DBSO moeten leerlingen voldoen aan volgende voorwaarden : 

  • niet meer voltijds leerplichtig zijn
  • nieuwkomer zijn (max. 1 jaar ononderbroken in België verblijven) 
  • op 31 december van het schooljaar minstens 12 jaar en nog geen 18 jaar zijn
  • Nederlands mag niet de thuis- of moedertaal zijn
  • te weinig Nederlands spreken of begrijpen om de lessen goed te kunnen volgen
  • maximaal 9 maanden ingeschreven zijn in een Nederlandstalige school 

Anderstalige nieuwkomers die officieel verblijven in een open asielcentrum en voldoen aan de leeftijdsvoorwaarde, beantwoorden van rechtswege aan de toelatingsvoorwaarden.

De school kan voor individuele leerlingen in uitzonderlijke omstandigheden afwijken van de eerste, tweede en vijfde voorwaarde