Nieuwe richtlijnen UNHCR over Afghanistan: Kabul is geen intern vluchtalternatief
Op 30 augustus 2018 publiceerde UNHCR nieuwe richtlijnen over de behandeling van verzoeken tot internationale bescherming van personen afkomstig uit Afghanistan. UNHCR maakt hiervoor een uitgebreide analyse van de actuele sociale, politieke, economische en humanitaire situatie in Afghanistan. Dit document vervangt integraal de eerdere richtlijnen van 19 april 2016.
Een belangrijke wijziging ten aanzien van de oude richtlijnen is dat UNHCR aangeeft dat Kabul over het algemeen geen intern vluchtalternatief is.
In wat volgt wordt een overzicht van de hoofdpunten en nieuwigheden gegeven.
Algemene situatie op vlak van veiligheid, mensenrechten en economie
Ook anno 2018 blijft het gewapend conflict in Afghanistan aanhouden, waarbij de overheidstroepen voornamelijk provinciesteden en grote steden verdedigen maar elders aanzienlijk terrein verloren hebben aan de taliban. De verhoogde aanwezigheid van de taliban, in combinatie met IS, destabiliseren de veiligheidssituatie verder.
Het gevolg hiervan is dat mensenrechtenschendingen in Afghanistan een dagelijkse werkelijkheid zijn. De daders zijn zowel troepen van de overheid als pro- en anti-overheidsgroepen. Zij maken zich schuldig aan buitengerechtelijke executies, foltering, seksueel geweld, misbruik van kinderen en foltering, tot opzettelijke doding, afpersing, intimidatie en diefstal. Nieuw in de huidige richtlijnen is dat UNHCR melding maakt van verhoogd geweld tegen journalisten en media personeel.
Daarnaast vestigt UNHCR de aandacht op het feit dat anti-overheidsgroepen in bepaalde gebieden een eigen parallel “rechtssysteem” creëerden. Dit systeem is erg beperkend voor onder meer de rechten op vrijheid van meningsuiting, politieke participatie, beweging, onderwijs, gezondheidszorg en religie.
Naast de economische situatie die sinds 2013-2014 enkel achteruitgegaan is, heeft Afghanistan recentelijk ook te kampen met een aanhoudende droogte die een zware impact heeft op de agricultuur. Meer dan de helft van de Afghaanse huishoudens leeft onder de armoedegrens en de werkloosheidsgraad ligt erg hoog. Bijna 2 miljoen Afghanen leven als intern ontheemden, de helft daarvan vluchtte al meerdere keren binnen Afghanistan.
Burgerslachtoffers
De impact van de gedestabiliseerde veiligheidssituatie op burgers is groot. Waar de vorige richtlijnen meldden dat 2015 het jaar met de meeste burgerslachtoffers was sinds UNAMA in 2009 begon te registreren, zitten de cijfers van de nieuwe richtlijn niet ver onder die grens. De richtlijnen focussen ook op het geweld gerelateerd aan de verkiezingen van 2018. Burgers en burgersites zijn hiervan het voornaamste doelwit.
Intern vluchtalternatief
UNHCR herhaalt dat een intern vluchtalternatief (IVA) relevant en redelijk moet zijn, rekening houdend met zowel de algemene situatie als de individuele omstandigheden.
Een intern vluchtalternatief in Afghanistan heeft geen relevantie wanneer het gaat om:
- gebieden waar een actief conflict woedt tussen pro-overheidsgroepen en anti-overheidsgroepen, tussen anti-overheidsgroepen onderling, of gebieden die onder de controle vallen van de anti-overheidsgroepen
- een plaats waar de persoon kans loopt opnieuw blootgesteld te worden aan de oorspronkelijke vervolging. Dit is zo wanneer de vrees voor vervolging uitgaat van:
- staatsactoren
- de maatschappij in het algemeen omdat het gaat om schadelijke traditionele praktijken en religieuze normen die een vervolging inhouden (voorbeelden die UNHCR geeft zijn gedwongen huwelijken, eremoorden, kindhuwelijken, het verbod voor vrouwen om zich zonder een man in het publiek te begeven)
Wanneer de vervolging uitgaat van anti-overheidsgroepen moet rekening gehouden worden met:
- het ruime geografische bereik van sommige van deze groepen
- het gebrek aan bescherming van de Afghaanse overheid, mede door wijdverspreide corruptie
Indien na bovenstaande toets een IVA voorhanden is, moeten de autoriteiten de mogelijke nieuwe risico’s op vervolging of ernstige schade in overweging nemen. Daarnaast moeten zij oordelen over praktische, veilige en legale toegang. Hierbij moet rekening worden gehouden met onder andere het groot aantal geïmproviseerde explosieven en landmijnen, en de beperking van de vrijheid door anti-overheidsgroepen.
Naast de relevantietoets moet er een redelijkheidstoets gebeuren op basis van:
- de persoonlijke omstandigheden, zoals de leeftijd, gezondheid, en scholingsgraad. UNHCR benadrukt dat het hoogste belang van het kind moet doorwegen bij het overwegen van een IVA, ook als er familie aanwezig is.
- de veiligheidssituatie; men moet in het bijzonder rekening houden met de veranderlijkheid van het gewapend conflict in Afghanistan. Enkel wanneer de veiligheid duurzaam is, is sprake van een IVA.
- de mensenrechtelijke en economische situatie, in het bijzonder de toegang tot:
- onderdak
- basisvoorzieningen zoals sanitair en gezondheidszorg
- mogelijkheden om in het levensonderhoud te voorzien, of tot ondersteuning van familie of de ruimere gemeenschap wanneer aangetoond is dat zij deze kunnen en willen voorzien.
Opmerkelijk is dat UNHCR op basis van bovenstaande overwegingen Kabul uitsluit als intern vluchtalternatief. Hoofdreden hiervoor is dat de provincie Kabul het grootste aantal burgerslachtoffers kent, voornamelijk door de willekeurige aanvallen in de stad Kabul. Hierdoor lopen burgers die deelnemen aan het openbaar leven dagelijks gevaar. Daarnaast is ook de socio-economische situatie van de stad onhoudbaar geworden door de exponentiële bevolkingsgroei van de laatste jaren.
Risicoprofielen
In de richtlijnen wordt zeer uitgebreid ingegaan op specifiek kwetsbare profielen. Bepaalde personen of groepen hebben immers, afhankelijk van hun persoonlijke situatie, nood aan internationale bescherming en lopen een verhoogd risico op vervolging gezien de huidige context in Afghanistan. De categorieën zijn dezelfde als degenen die vermeld werden in de richtlijnen van 2016:
- personen geassocieerd met of die (vermeend) de regering of de internationale gemeenschap, waaronder de internationale missie, in Afghanistan ondersteunen
- journalisten en andere mediaprofessionals
- mannen op een leeftijd dat ze ingezet kunnen worden in de strijd ('of fighting age'), en kinderen in de context van gedwongen rekrutering als minderjarige
- religieuze minderheden en personen van wie wordt aangenomen dat zij de shariawet overtreden
- personen van wie wordt aangenomen dat ze volgens de interpretatie van de anti-regeringsgroeperingen de normen en islamitische principes overtreden
- vrouwen met bepaalde profielen of onder specifieke omstandigheden, zoals vrouwen die het risico lopen slachtoffer te worden van schadelijke traditionele praktijken, of vrouwen die ervan beschuldigd worden de morele normen te overtreden
- vrouwen en mannen van wie aangenomen wordt dat zij de sociale normen overtreden
- personen met een handicap, waaronder met name mensen met verstandelijke handicaps
- personen die lijden aan psychische aandoeningen
- kinderen met bepaalde profielen onder specifieke omstandigheden, zoals kinderen die slachtoffer werden van seksueel misbruik, of meisjes die in gebieden bezet door anti-overheidsgroepen naar school gaan
- slachtoffers van mensensmokkel of mensen die dat gevaar lopen
- personen die omwille van hun seksuele geaardheid en/of genderidentiteit geviseerd worden
- etnische minderheden
- personen die betrokken zijn bij bloedwraak
- (familieleden van) zakenmensen en andere bemiddelde mensen
Uitsluitingsgronden
Net als in 2016 bevatten de richtlijnen een lijst van profielen waarbij de vraag naar de toepassing van een uitsluitingsgrond zich stelt. Het gaat om de volgende:
- voormalige leden van het leger en veiligheidsdiensten en ambtenaren ten tijde van de communistische regimes
- voormalige leden van gewapende groeperingen en milities ten tijde van en na de communistische regimes
- (voormalige) leden en leiders van anti-overheidsgroepen
- (voormalige) leden van de nationale veiligheidstroepen
- (voormalige) leden van de pro-overheidsgroepen en milities
Gevolgen voor de praktijk?
De meeste algemene punten in deze richtlijnen stemmen overeen met deze van 2016. De algemene veiligheids- en mensenrechtelijke situatie is er echter op achteruit gegaan in Afghanistan. De meest opmerkelijke verandering in de richtlijnen volgt daaruit, namelijk dat Kabul over het algemeen niet langer als een intern vluchtalternatief kan worden tegengeworpen. Dit kan zowel voor nieuwe verzoeken als voor volgende verzoeken om internationale bescherming een doorslaggevend (nieuw) element zijn.
Het CGVS lichtte haar beleid rond Afghanistan toe op de Contactvergadering Internationale Bescherming van 17 oktober 2018 bij Myria. Het verslag bij 'Meer info' bevat verdere duiding.