Staatloosheid

In het kort

Als je geen enkele nationaliteit hebt, kan je bij de familierechtbank een procedure opstarten om je te laten erkennen als staatloze. De staatloosheid van een minderjarig kind dat in België geboren is, wordt onderzocht door de ambtenaar van de burgerlijke stand van de geboorteplaats van het kind. 

Een erkenning als staatloze door de familierechtbank zorgt niet automatisch voor een verblijfsrecht. Daarvoor moet je een regularisatieaanvraag op grond van art. 9bis Verblijfswet indienen bij Dienst Vreemdelingenzaken. Die beslist geval per geval. 

Wanneer ben je staatloos?

Je bent staatloos als je van geen enkel land de nationaliteit hebt.

De situatie van staatlozen wordt internationaal geregeld in het Verdrag betreffende de status van staatlozen, ondertekend op 28 september 1954 in New York. Volgens dat verdrag is een staatloze: 'Een persoon die door geen enkele staat, krachtens diens wetgeving, als onderdaan wordt beschouwd'. België heeft het verdrag goedgekeurd bij wet van 12 mei 1960. 

Erkenning als staatloze in België

Ambtenaar van de burgerlijke stand

De ambtenaar van de burgerlijke stand stelt de staatloosheid van een pasgeboren kind vast. Een in België geboren staatloos kind krijgt automatisch de Belgische nationaliteit. Voor meer informatie daarover zie 'Toekenning of verwerving van de Belgische nationaliteit' op deze webpagina. 

Procedure voor de familierechtbank

Een erkenning als staatloze vraag je aan door een verzoekschrift in te dienen bij de familierechtbank, die gevestigd is bij het hof van beroep bevoegd voor het rechtsgebied van jouw woon- of verblijfplaats. De familierechtbank is een onderdeel van de rechtbank van eerste aanleg. Enkel de rechtbanken van eerste aanleg van Brussel, Gent, Antwerpen, Bergen, Luik en Eupen (als de procedure in het Duits gevoerd wordt) zijn dus bevoegd (artikel 632bis Gerechtelijk wetboek). 

Deze gerechtelijke procedure neemt veel tijd in beslag want er moet onder meer gewacht worden op het advies van het Openbaar Ministerie. 

Je toont aan dat je staatloze bent door bewijzen voor te leggen die aangeven dat je geen nationaliteit hebt. Dit kan je doen door bewijzen van ambassades voor te leggen, en met de nationaliteitswetgevingen van de landen waarmee je een band hebt. Je kan ook andere bewijzen toevoegen om je dossier te versterken. 

Bewijs staatloosheid

Ambassades

Om je staatloosheid te bewijzen moet je in de eerste plaats contact opnemen met de ambassades van de landen waarmee je een band hebt. Dit zijn landen waar je geboren bent, waar je verbleven hebt of waarvan je ouders de nationaliteit hebben of hadden. Aan de ambassades vraag je een, liefst schriftelijke, bevestiging van het al dan niet recht hebben op de nationaliteit van dat land.

Meestal is het niet mogelijk om een schriftelijke weigering te krijgen en moet je de feitelijke weigering bewijzen met enkele herhaaldelijke aangetekende brieven aan de ambassades, waarin je de ambassade vraagt om

  • te erkennen dat je de nationaliteit van dat land hebt, of
  • om je de nationaliteit van dat land toe te kennen

Nationaliteitswetgevingen

Daarnaast moet je de nationaliteitswetgevingen opvragen van de landen waarmee je een band hebt. Dat zijn landen waar je geboren bent, waar je verbleven hebt of waarvan je ouders de nationaliteit hebben of hadden. Op basis daarvan moet je aantonen dat je, hetzij nooit de nationaliteit van het betrokken land hebt gehad, hetzij de nationaliteit van je land hebt verloren, zonder dat het mogelijk is om ze te herkrijgen.

Je kan de nationaliteitswetgeving bijvoorbeeld bekomen bij de ambassade van het betrokken land.

Als je voorheen een asielaanvraag hebt ingediend en er toen twijfel rees over je land van herkomst, dan neem je die twijfel best weg met nieuw bewijsmateriaal. Het Openbaar Ministerie kan in geval van (afgewezen) asielzoekers immers inlichtingen inwinnen bij het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen.

Beroepsmogelijkheden

Als de rechter weigert de staatloosheid te erkennen, kan je beroep aantekenen bij het hof van beroep.

Tegen een negatieve beslissing van het hof van beroep kan je eventueel beroep indienen bij het Hof van Cassatie. 

 

Je bent in een ander land erkend als staatloze

Ben je in een ander land als staatloze erkend en kom je naar België om hier te verblijven? Lees meer over je verblijfssituatie onder de titel 'Verblijfssituatie van staatlozen' hieronder.  

Verblijfssituatie van staatlozen

Een erkenning als staatloze, in België of in het buitenland, leidt niet automatisch tot een verblijfsrecht in België. Ook het opstarten van een procedure tot erkenning geeft je geen tijdelijk verblijfsrecht in afwachting van de beslissing. Klik hieronder op jouw situatie voor meer informatie.

Het feit dat je de procedure tot erkenning als staatloze opgestart hebt bij de rechtbank van eerste aanleg, verandert niets aan je verblijfssituatie. Tenzij je via een andere procedure een tijdelijk verblijfsrecht hebt, bijvoorbeeld als student of asielzoeker, ben je zonder wettig verblijf in België tijdens de procedure voor de rechtbank. 

In het verleden veroordeelden verschillende kortgedingrechters de overheid tot het afleveren van een (tijdelijk) bewijs van inschrijving in het vreemdelingenregister wanneer de procedure bij de burgerlijke rechter tot erkenning als staatloze opgestart was, en er nog geen beslissing was. Maar er zijn recentelijk geen gelijkaardige beslissingen meer geweest. 

 

Wanneer je in België erkend wordt als staatloze, krijg je niet automatisch een verblijfsrecht. Je bent onderworpen aan de algemene verblijfsreglementering (artikel 98 van Verblijfsbesluit).

Om een verblijfsrecht te krijgen moet je een aanvraag tot 'machtiging tot verblijf op grond van een onmogelijkheid tot terugkeer' indienen bij DVZ. Die aanvraag doe je op basis van artikel 9bis Verblijfswet. Tijdens de behandeling van je aanvraag krijg je geen tijdelijk verblijfsrecht. Je blijft dus zonder wettig verblijf, tenzij je al op een andere basis een wettig verblijfsrecht bezat.

De Raad van State oordeelde in een aantal zaken dat DVZ de aanvraag niet zomaar onontvankelijk mag verklaren omdat de betrokkene de aanvraag evengoed vanuit het herkomstland zou kunnen indienen. Dergelijke afwijzing houdt onvoldoende rekening met de situatie van staatlozen.

Het hof van beroep van Brussel oordeelde in een arrest van 17 september 2014 dat niet-repatrieerbare staatlozen zich in een situatie bevinden die vergelijkbaar is met de situatie waarin erkende vluchtelingen zich bevinden. Daardoor is het verschil in behandeling tussen die groepen op het vlak van verblijfsrecht discriminatoir. Het hof besliste dan ook dat de overheid verplicht is om een verblijfsrecht te geven aan erkende staatlozen die niet gerepatrieerd kunnen worden, omdat ze geen wettige en duurzame verblijfstitel kunnen krijgen in een andere staat waarmee ze banden hebben.

Als je 9bis-aanvraag goedgekeurd wordt, krijg je een elektronische A kaart. Dat is een tijdelijk verblijfsrecht.

Werd je als vreemdeling in het buitenland als staatloze erkend? Dan heb je evenmin automatisch een verblijfsrecht in België. Als de staat waar je rechtmatig verblijft je een reisdocument heeft afgeleverd, en je door de Belgische autoriteiten gemachtigd werd tot een verblijf van meer dan 3 maanden in België, krijg je na aankomst in België een elektronische A kaart.

Toekenning of verwerving van de Belgische nationaliteit

Aan bepaalde minderjarigen die anders geen nationaliteit zouden hebben en dus staatloos zouden zijn, wordt de Belgische nationaliteit toegekend overeenkomstig het Wetboek Belgische Nationaliteit (WBN). De reden daarvoor is dat België staatloosheid wil vermijden. 

De ambtenaar van de burgerlijke stand stelt de staatloosheid van een in België pasgeboren kind vast. Je hoeft geen procedure op te starten voor de familierechtbank. 

Lees meer hierover op de volgende pagina: 'Welke minderjarigen zijn of kunnen Belg worden?'

Als meerderjarige staatloze kan je de Belgische nationaliteit onder bepaalde voorwaarden verkrijgen. Lees daarover meer op de volgende pagina: 'Welke meerderjarigen kunnen Belg worden?'. 

De rol van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen

Ondanks haar naam, is het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) niet bevoegd om iemand te erkennen als staatloze.

Het CGVS is wel bevoegd voor het afleveren van documenten van de burgerlijke stand (geboorteakte, celibaatsattest etc.) aan erkende staatlozen. Ook andere officiële documenten die normaal door de nationale overheid worden afgeleverd, kan je als erkend staatloze aanvragen bij het CGVS.