Vaak gestelde vragen over echtscheiding

Wanneer kan ik in België scheiden?

Mijn echtgenoot en ik zijn in het buitenland gehuwd. Kan ik in België een echtscheiding instellen?

Om in België te kunnen scheiden, is het niet van belang waar het huwelijk plaatsvond. Men kijkt voornamelijk naar je gewone verblijfplaats of die van je echtgenoot. Je kan bij de Belgische rechter een echtscheiding vragen als:

• Je echtgenoot zijn gewone verblijfplaats heeft in België.
• Jullie allebei jullie gewone verblijfplaats hebben in België.
• De laatste gewone verblijfplaats van jullie beiden in België was terwijl een van jullie nog hier verblijft.
• Je al meer dan een jaar je gewone verblijfplaats in België hebt of al meer dan zes maanden als je ook de Belgische nationaliteit hebt.
• Jullie zijn beiden Belg.
• Eén van jullie beiden heeft zijn gewone verblijfplaats in België en jullie vragen samen een echtscheiding.

Artikel 3 Brussel IIter Verordening en artikelen 5 en 42 van het Wetboek IPR.

 De regels hierboven gelden ook in de andere landen van de Europese Unie (EU) met uitzondering van Denemarken. Indien er op grond van deze regels geen echtscheiding mogelijk is in zo’n land, je echtgenoot geen gewone verblijfplaats heeft in zo’n land en ook geen nationaliteit heeft van zo’n land, dan kan je toch in België scheiden in de volgende gevallen:

• Je echtgenoot heeft zijn woonplaats in België.
• Jullie laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats was België en jullie wonen allebei sinds minder dan twaalf maanden in het buitenland.
• De reden van je echtscheiding houdt verband met België en een procedure in het buitenland blijkt onmogelijk of het zou onredelijk zijn te eisen dat de vordering in het buitenland wordt ingesteld (eerder uitzonderlijk).

Voorbeeld: twee getrouwde Ghanezen die samenwoonden in België maar allebei zijn teruggekeerd naar Ghana kunnen in België uit de echt scheiden als de verhuis naar Ghana minder dan twaalf maanden geleden plaatsvond. Het feit dat de Belgische rechter op grond van deze regels bevoegd is, belet niet dat mensen in het buitenland uit de echt scheiden. Zelfs mensen die in België wonen, zijn dus niet verplicht om in België te scheiden.

Ik verblijf illegaal in België. Kan ik in België scheiden?

Of je al dan niet legaal verblijft in België verandert niets aan de mogelijkheid om hier te scheiden. De Belgische rechter zal voornamelijk letten op de gewone verblijfplaats van de echtgenoten.

 Artikel 3 Brussel IIter verordening en artikels 5 en 42 van het Wetboek IPR

Welk recht is van toepassing als ik in België wil scheiden?

Ik heb de Belgische nationaliteit. Mijn echtgenoot heeft een andere nationaliteit. We willen scheiden in België. Zal de rechter het Belgische echtscheidingsrecht toepassen?

Als het vaststaat dat een echtscheiding mogelijk is bij de Belgische rechter (zie vraag 1), dan moet bepaald worden welk echtscheidingsrecht deze rechter zal moeten toepassen. De Belgische rechter past niet automatisch het Belgische recht toe.

 Jullie kunnen een overeenkomst sluiten over welk recht op de echtscheiding van toepassing zal zijn. De keuze is wel beperkt tot:

• het recht van de staat waar jullie bij het sluiten van de overeenkomst jullie gewone verblijfplaats hebben
• het recht van de staat waar jullie laatstelijk jullie gewone verblijfplaats hadden, op voorwaarde dat een van jullie daar nog verblijft
• het recht van de staat waarvan jullie beiden de nationaliteit hebben
• het Belgisch recht

Als jullie een dergelijke overeenkomst maakten, dan zal de rechter hiermee rekening moeten houden.

 Als jullie geen overeenkomst sloten met betrekking tot het toepasselijke recht, dan zal men eerst kijken of jullie een gemeenschappelijke gewone verblijfplaats hebben.

Voorbeeld: een getrouwd koppel heeft de Australische nationaliteit en woont in België. In dat geval zal de rechter het Belgische recht toepassen.

Als jij en je echtgenoot op het moment van de echtscheiding niet in hetzelfde land wonen, dan past de rechter het recht toe van het land waar jij en je echtgenoot voor het laatst een gemeenschappelijke gewone verblijfplaats hadden op voorwaarde dat dat minder dan een jaar geleden was en als een van jullie daar nog woont.

Voorbeeld: twee Nederlandse echtgenoten woonden samen in Noorwegen, maar één van hen is naar België verhuisd terwijl de andere in Noorwegen is blijven wonen. Wanneer deze echtgenoot minstens twaalf maanden in België verblijft, kan hij of zij hier een echtscheidingsprocedure starten. In dat geval zal de Belgische rechter het Noorse recht moeten toepassen omdat dat het recht is van het land waar de laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats van de echtgenoten was en een van hen daar nog woont.

Als je op het moment van jullie echtscheiding niet meer in hetzelfde land woont als je echtgenoot en geen van jullie beide woont nog in het land waar de laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats was, dan moet de rechter het recht van de gemeenschappelijke nationaliteit toepassen.

Stel dat in het vorige geval de ene echtgenoot naar België verhuisde en de andere echtgenoot terug in Nederland ging wonen, dan kan de rechter niet langer het Noorse recht toepassen want geen van beide echtgenoten woont daar nog. Dan zal de Belgische rechter dus het Nederlandse recht moeten toepassen, aangezien dat het recht is van de gemeenschappelijke nationaliteit van beide echtgenoten.

Tot slot, als jij en je echtgenoot ook geen gemeenschappelijke nationaliteit hebben, dan moet de Belgische rechter het Belgische recht toepassen. 

Stel dat het in het vorige geval niet gaat om twee Nederlandse echtgenoten maar om een Zweedse en een Nederlander. De Nederlander is naar België verhuisd en heeft na een jaar hier een echtscheidingsprocedure gestart, terwijl de Zweedse echtgenote terug naar Zweden is verhuisd. Het Noorse recht kan niet worden toegepast, omdat geen van de echtgenoten daar nog woont. De echtgenoten hebben geen gemeenschappelijke nationaliteit dus ook dat recht kan niet worden toegepast. In dat geval past de rechter dus het Belgisch recht toe.

Artikelen 5 en 8 van de Rome III verordening

Welke documenten heb ik nodig om in België te kunnen scheiden?

Voor een echtscheiding met onderlinge toestemming heb je volgende documenten nodig:

• een uittreksel van de huwelijksakte
• een bewijs van nationaliteit van de echtgenoten
• uittreksels van de geboorteakten van de echtgenoten en van de kinderen
• de overeenkomst die de echtgenoten hebben gesloten met betrekking tot hun rechten en plichten

Voor een echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting heb je volgende documenten nodig:

• een bewijs van identiteit, nationaliteit en inschrijving in het bevolkingsregister, vreemdelingenregister of wachtregister voor elk van de echtgenoten
• de geboorteakten van de kinderen
• een afschrift van de huwelijksakte en van het laatste huwelijkscontract
• een bewijs van de huidige verblijfplaats indien verschillend van het rijksregister of een bewijs van je gewone verblijfplaats in België sinds meer dan drie maanden.

Artikelen 1288bis en 1254 van het Gerechtelijk Wetboek.

Wanneer kan ik in het buitenland scheiden?

We wonen in België maar we willen in ons land van herkomst scheiden. Kan dat?

Soms hoort men dat echtgenoten die in België wonen of die de Belgische nationaliteit hebben, niet in het buitenland mogen scheiden. Men stelt dan dat de Belgische rechter de enige bevoegde rechter zou zijn. Dat is fout. Het feit dat je in België kan scheiden, betekent niet dat een echtscheiding in het buitenland onmogelijk is. Om te weten of je in het buitenland kan scheiden moet je de regels van het land waar je wilt scheiden onderzoeken.

Als je daarna ook je echtscheiding in België wil laten registreren, dan moet deze aan een aantal voorwaarden voldoen om in België erkend te worden.

Dat de Belgische rechter bevoegd is, betekent niet dat hij alleen bevoegd is en dat men niet in het buitenland mag scheiden. De bevoegdheid van de Belgische rechter sluit de bevoegdheid van de buitenlandse rechter niet uit.

Een Turks-Belgisch koppel dat in België woont kan hier in België scheiden (zie vraag 1). Maar dat is geen verplichting. Als dat koppel in Turkije gescheiden is, is dat op zich geen reden voor de gemeente om te weigeren de Turkse echtscheiding te erkennen.

Ik wil in Marokko scheiden. Ik kan kiezen tussen een talaq, khol, echtscheiding door onderlinge toestemming of een chiqaq. Wat kies ik het best? 

In België worden bepaalde vormen van Marokkaanse huwelijksontbinding niet erkend. Dat is zo als minstens een van de echtgenoten op het moment van de verstoting de Belgische nationaliteit had of in België woonde. Wanneer jij of je echtgenoot op het moment van de echtscheiding in België woont of de Belgische nationaliteit hebt en in Marokko wil scheiden, kies je best een echtscheiding die in België erkend kan worden. Dat zijn de chiqaq en de echtscheiding door onderlinge toestemming. Deze bestaan in Marokko sinds de nieuwe Moudawwana in 2004 werd aangenomen. De chiqaq of de echtscheiding wegens duurzame  ontwrichting is een van de meest fundamentele vernieuwingen in het Marokkaanse echtscheidingsrecht. De procedure kan zowel door de echtgenoot als door de echtgenote worden ingesteld. Er wordt een verzoeningspoging ondernomen en als dat niet lukt, kan de rechter niet anders dan de ontwrichting vaststellen en de echtscheiding uitspreken. Dat soort Marokkaanse echtscheidingen zal normaal gezien zonder veel problemen in België erkend worden, op voorwaarde dat de algemene voorwaarden vervuld zijn. De bijzondere voorwaarden, namelijk dat geen van de echtgenoten Belg mag zijn of in België mag wonen, gelden niet voor deze vorm van echtscheiding.

 Artikel 94 en volgende van de Moudawwana.

 De echtscheiding met onderlinge toestemming voorziet dat de echtgenoten akkoord kunnen gaan om het huwelijk te beëindigen, met of zonder voorwaarden. Bij het bereiken van deze overeenstemming dient één of beide partijen een verzoek tot echtscheiding in bij de rechtbank. De rechtbank probeert vervolgens de echtgenoten te verzoenen en als de verzoening onmogelijk blijkt, verleent de rechtbank toelating tot echtscheiding. In de praktijk is het vaak moeilijk om te bepalen of het gaat om een echtscheiding door onderlinge toestemming of met een khol. Daarom kan ook deze echtscheiding door onderlinge toestemming in de praktijk leiden tot problemen bij de erkenning in België.

Artikel 114 van de Moudawwana.

De khol is een andere vorm van verstoting. Het is niet helemaal duidelijk of de khol in België erkend kan worden in het geval jij of je echtgenoot de Belgische nationaliteit hebt en in België woont op het moment van de verstoting . Daarom is dit wellicht niet de beste vorm van echtscheiding als je zeker wilt zijn van het feit dat de echtscheiding later in België erkend zal worden.

Artikel 115 van de Moudawwana.

De talaq is de verstoting door de eenzijdige wil van de man. In Marokko is deze voortaan enkel mogelijk met een voorafgaande toestemming van de rechter (artikel 78 en volgende Moudawwana – in de officiële Franse vertaling ‘divorce sous controle judiciaire’). Deze toestemming wordt pas verleend nadat de echtgenote is opgeroepen en nadat de rechter een poging heeft gedaan om de echtgenoten te verzoenen. De echtgenoot is voortaan ook onderhoudsplichtig ten aanzien van zijn echtgenote en kinderen. De rechter bepaalt het bedrag dat door de echtgenoot moet worden gedeponeerd bij de griffie van de rechtbank. Pas na het deponeren van dat bedrag geeft de rechtbank toestemming tot het opmaken van de verstotingsakte door de adouls, die dan vervolgens door de rechter wordt gehomologeerd. Deze verstoting zal in België niet erkend kunnen worden als jij of je echtgenoot de Belgische nationaliteit heeft of in België woont op het moment van de verstoting.

Artikel 78 en volgende van de Moudawwana.

Kan mijn echtscheiding in België worden erkend?

De gemeente weigert mijn echtscheidingsvonnis te erkennen? Kan ik iets doen tegen deze weigeringsbeslissing?

De regels van het Wetboek IPR gelden alleen voor echtscheidingen na 1 oktober 2004.

De Belgische overheid zal je buitenlandse echtscheiding moeten erkennen als je wilt dat de scheiding ook in België geldig is. Hierbij worden verschillende voorwaarden gecontroleerd. Vervolgens kijkt de ambtenaar na of er geen schending is van de openbare orde en of er geen wetsontduiking is. Ook moet de Belgische overheid controleren of de rechten van verdediging tijdens de echtscheidingsprocedure in het buitenland zijn nageleefd en of de beslissing definitief is geworden. Dit laatste noemt men ook wel ‘kracht van gewijsde krijgen’ en betekent dat er geen hoger beroep meer mogelijk is tegen de echtscheidingsbeslissing. Als je buitenlandse echtscheiding strijdig is met een echtscheiding die door een andere rechter is uitgesproken, dan kan de echtscheiding ook niet erkend worden. Hetzelfde gebeurt wanneer er op het ogenblik dat de echtscheiding in het buitenland gevraagd werd, al een echtscheidingsprocedure in België begonnen was tussen dezelfde personen en deze procedure nog aan de gang is.

Het feit dat de echtscheiding ook in België had kunnen plaatsvinden (volgens de regels besproken in vraag 1) is geen reden voor de weigering van een buitenlandse echtscheiding. Tot slot bestaan er ook afzonderlijke voorwaarden voor buitenlandse verstotingen.

Als minstens een van deze voorwaarden niet vervuld is, wordt de buitenlandse echtscheiding niet erkend. Als je vindt dat de beslissing van de gemeente onterecht is, dan kan je een erkenning vragen bij de rechter. De rechter oordeelt dan zelf of de voorwaarden voor de erkenning zijn voldaan. Als hij oordeelt dat dit zo is, zal ook de gemeente de echtscheiding moeten aanvaarden.

Voor een erkenning door de rechter moet men de procedure volgen die voorzien is in artikel 23 van het Wetboek IPR: de vordering moet worden ingesteld bij een eenzijdig verzoekschrift (artikelen 1025-1034 Gerechtelijk Wetboek). Dat wil zeggen dat het geen procedure is ‘tegen’ de ambtenaar, dus je moet de ambtenaar niet dagvaarden. Wel volg je een procedure waarbij je de erkenning van het vonnis vraagt aan de rechter.

Artikelen 22-25 en 30 van het Wetboek IPR.

Ik bood mij met volgend document aan bij de gemeente: ‘acte de divorce moyennant compensation (Khol)’. Kan dit document erkend worden in België? 

Deze regels gelden enkel voor echtscheidingen na 1 oktober 2004.

 De khol betekent dat de man zijn echtgenote verstoot op vraag van de vrouw. De vrouw moet hiervoor wel een compensatie betalen aan de man.

 Artikel 115 van de Moudawwana. 

 Voor de erkenning van een verstoting* gelden naast de algemene voorwaarden nog vier bijkomende, cumutieve voorwaarden:

• de verstoting is door de rechter gehomologeerd
• jullie hebben geen van beide op het moment van de verstoting de nationaliteit van een land waar deze verstoting niet mogelijk is
• jullie wonen geen van beide op het moment van de verstoting in een land waar de verstoting niet mogelijk is
• de echtgenote heeft ondubbelzinnig met de verstoting ingestemd.

Dit betekent dus dat een verstoting door een Belgische man of van een Belgische vrouw, zelfs indien die daarnaast een andere nationaliteit heeft, niet kan erkend worden in België. Ook wanneer beide echtgenoten de Marokkaanse nationaliteit hebben maar minstens één van hen op het ogenblik van de verstoting in België woonde, dan is de erkenning van de verstoting niet mogelijk.

Er bestaat discussie over de vraag of de extra voorwaarden van toepassing zijn op de khol-verstoting. De houding kan verschillen van gemeente tot gemeente en zelfs rechters kunnen hierover van mening verschillen.

Zeker is wel dat deze voorwaarden van toepassing zijn op de talaq. Dat is een verstoting waarbij de man op eigen initiatief de vrouw verstoot, zonder dat de vrouw een compensatie dient te geven.

Artikelen 25 en 57 van het Wetboek IPR.

Is mijn buitenlands uitspraak inzake onderhoudsgeld in België geldig?

Ik heb een uitspraak van de rechter in Turkije die bepaalt dat mijn ex-man elke maand een vastgesteld bedrag moet betalen als onderhoudsgeld voor onze gemeenschappelijke kinderen. Wij wonen beiden in België, maar hij betaalt niet. Wat kan ik doen? 

De vraag is of een buitenlandse beslissing over onderhoudsgeld ook in België kan afgedwongen worden. In dat geval moet de Belgische rechter tussenkomen om maatregelen, zoals beslag op het eigendom of loon van je ex-echtgenoot, te kunnen nemen. De procedure waarbij jij aan de Belgische rechter de tenuitvoerlegging vraagt, noemt men de 'exequaturprocedure'.

De procedure die je moet volgen is dezelfde als die voor de rechterlijke erkenning en ook de voorwaarden die de rechter moet controleren zijn dezelfde als de voorwaarden die gelden voor de erkenning van buitenlandse vonnissen.

Artikelen 22-25 van het Wetboek IPR.

Kan mijn echtscheiding ook in het buitenland erkend worden?

Ik heb een Belgische echtscheidingsvonnis. Is dat ook geldig in het buitenland? Of moet ik opnieuw scheiden in mijn land van herkomst? 

Net zoals het Belgisch recht een aantal voorwaarden opstelt voor de erkenning van buitenlandse echtscheidingen, zullen ook andere landen regels hebben voor de erkenning van een Belgische echtscheiding. In bepaalde landen zal de erkenning gewoon kunnen gebeuren door de gemeentelijke ambtenaar, zoals in België. In andere landen zoals bijvoorbeeld Marokko en Turkije, moet de erkenning altijd aan de rechter worden gevraagd. De procedure die men moet voeren om de rechterlijke erkenning te krijgen noemt men de 'exequaturprocedure'. Dat betekent dat het Belgische vonnis door de rechter ter plaatse wordt onderzocht, maar dit is geen nieuwe echtscheiding.

Kan ik met mijn kinderen na mijn buitenlandse echtscheiding naar België terugkeren?

Ik ben met mijn echtgenoot en drie kinderen naar het buitenland verhuisd. Onlangs zijn wij gescheiden en nu wil ik met de kinderen terug in België komen wonen. Kan dit? 

Als je de kinderen meeneemt naar een ander land of met de kinderen terug naar België verhuist, moet je altijd opletten dat dit niet beschouwd wordt als een internationale kinderontvoering. Er is sprake van internationale kinderontvoering als de kinderen naar het buitenland worden gebracht zonder toestemming van de personen die het ouderlijk gezag uitoefenen.

Je moet je dus eerst afvragen wie het ouderlijk gezag uitoefent. Dat wordt bepaald door het land waar de kinderen hun gewone verblijfplaats hebben. Dit kan geregeld zijn door de rechter, door een administratieve overheid of door een wettelijk erkende overeenkomst tussen de partijen. Zolang niets officieel geregeld is, hebben in vele landen beide ouders het gedeelde ouderlijke gezag. In sommige landen echter heeft enkel de vader het ouderlijke gezag.

Er is ook sprake van een kinderontvoering als iemand weigert de kinderen terug te laten gaan na een vakantie tegen bepaalde afspraken in.

Men spreekt bijvoorbeeld van kinderontvoering wanneer een vader die in Duitsland woont de kinderen voor een vakantie naar de moeder in België laat komen en de moeder ze hier houdt na de vakantie in plaats van ze volgens de afspraak te laten terugreizen.