Toepasselijk recht echtscheiding

Ik ben een Italiaanse man die in Italië gehuwd is met een Belgische vrouw. We zullen een echtscheidingsprocedure opstarten in België. Welk recht is van toepassing op onze echtscheiding?

Welke regels bepalen het toepasselijk recht?

Sinds 21 juni 2012 bepaalt de Rome III Verordening (verordening 1259/2010 van de Raad van 20 december 2010) welk recht toepasselijk is op een echtscheiding of een scheiding van tafel en bed. Deze verordening is voorlopig van toepassing in zestien lidstaten van de Europese Unie (EU): België, Bulgarije, Duitsland, Frankrijk, Hongarije, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Oostenrijk, Portugal, Roemenië, Slovenië, Griekenland en Spanje. De verordening heeft een universeel karakter. Ze kan een recht aanwijzen van een niet-deelnemende staat of van een niet EU-lidstaat.

Rechtskeuzeovereenkomst

Echtgenoten hebben de mogelijkheid om een overeenkomst te sluiten waarin zij het recht kunnen kiezen dat van toepassing zal zijn op hun echtscheiding of scheiding van tafel en bed. Dat kan op elk moment tijdens het huwelijk en ten laatste op het moment dat de echtscheiding aanhangig wordt gemaakt bij de rechtbank. De echtgenoten kunnen hierbij kiezen voor een van de volgende rechtsstelsels (artikel 5 Rome III Verordening):

• het recht van het land waar de echtgenoten hun gewone verblijfplaats hadden op het moment van het opstellen van de overeenkomst
• het recht van het land van de laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats van de echtgenoten zich bevond op voorwaarde dat
•  een van hen daar nog altijd zijn gewone verblijfplaats heeft bij het opstellen van de overeenkomst
• het recht van land waarvan minstens een van de echtgenoten de nationaliteit heeft bij het opstellen van de overeenkomst
• het recht van het land waar de procedure wordt ingesteld

De rechtskeuze moet schriftelijk, gedagtekend en ondertekend zijn door de beide echtgenoten.

Cascaderegeling

Als je als echtgenoten geen overeenkomst over het toepasselijk recht hebben gesloten, bepaalt de verordening zelf het toepasselijk recht door een cascaderegeling (artikel 8 Rome III Verordening):

• Je kijkt eerst naar het recht van het land waar de echtgenoten op het moment van de aanhangigmaking van de zaak hun gewone verblijfplaats hebben;
• Hebben de echtgenoten geen gewone verblijfplaats in hetzelfde land? Dan wordt het recht toegepast van het land waar de echtgenoten hun laatste gewone verblijfplaats hadden, als er aan twee voorwaarden is voldaan:
• het verblijf is niet meer dan één jaar voor de aanhangigmaking van de zaak geëindigd
• en een van de echtgenoten verblijft nog in dat land op het tijdstip van de aanhangigmaking van de zaak
• Is dat ook niet van toepassing? Dan geldt het recht van het land waarvan beide echtgenoten de nationaliteit hebben op het ogenblik van de aanhangigmaking van de zaak
• Is er ook geen gemeenschappelijke nationaliteit? Dan geldt in België het Belgische recht 

Overige regels

Als je geen rechtskeuze deed en je een scheiding van tafel en bed wil omzetten in een echtscheiding, is het recht toepasselijk op de scheiding van tafel en bed ook het toepasselijke recht van de echtscheiding (artikel 9 Verordening).

Als het toepasselijke recht niet voorziet in de mogelijkheid van echtscheiding of geen gelijke toegang biedt tot echtscheiding aan een van beide echtgenoten op grond van diens geslacht, dan zal het recht van het forum van toepassing zijn (artikel 10 Verordening).

De verordening voorziet geen renvoi. De IPR-regels van een staat worden uitgesloten als de verordening de toepassing van het recht van een staat voorschrijft (artikel 11 Verordening).

De verordening laat toe om een bepaling van het aangewezen recht niet toe te passen als de toepssing ervan kennelijk onverenigbaar is met de openbare orde van een land (artikel 12 Verordening).

Toepassingsgebied van de verordening

De Rome III Verordening is alleen van toepassing op de ontbinding of versoepeling van de huwelijksband. Het vastgestelde recht moet worden toegepast op de gronden van de echtscheiding en de scheiding van tafel en bed. De verordening is niet van toepassing op vragen in de context van de echtscheidingsprocedure of de scheiding van tafel en bed zoals bijvoorbeeld de geldigheid van het huwelijk, de gevolgen van een echtscheiding of onderhoudsverplichtingen. De verordening is niet van toepassing op de nietigverklaring van het huwelijk.

De verordening laat de toepassing van de Brussel IIbis Verordening onverlet.

Overgangsbepalingen

De verordening is van toepassing op gerechtelijke procedures ingeleid na 21 juni 2012, en op overeenkomsten die vanaf die datum op grond van de verordening worden gesloten.

Een rechtskeuzeovereenkomst die voor 21 juni 2012 is gesloten, heeft uitwerking als zij voldoet aan de voorwaarden voor materiële en formele geldigheid die in de artikelen 6 en 7 van de verordening worden vastgelegd.