Internationale bevoegdheid huwelijk

Huwen in België

Kan ik in België een huwelijk afsluiten?

Je kan een huwelijk afsluiten in België in een van de volgende gevallen (artikel 44 Wetboek IPR):

• Een van de toekomstige echtgenoten is Belg bij de voltrekking van het huwelijk.
• Een van de toekomstige echtgenoten heeft bij de voltrekking van het huwelijk zijn woonplaats in België.
• Een van de toekomstige echtgenoten heeft bij de voltrekking van het huwelijk sinds meer dan drie maanden zijn gewone verblijfplaats in België. 

Een gewone verblijfplaats is niet noodzakelijk legaal. Ook als je illegaal in België verblijft, mag je er trouwen als je aan de grondvoorwaarden om te huwen voldoet. Zie ook de omzendbrief van 23 september 2004 bij het Wetboek IPR, subtitel K.

Waar in België kan ik een huwelijk afsluiten?

Je kan een huwelijk afsluiten in de gemeente waar jij of je toekomstige echtgenoot je woonplaats heeft. Als geen van jullie beiden een woonplaats in België heeft of als de gewone verblijfplaats van een van beiden om gegronde redenen niet overeenstemt met de woonplaats, mag het huwelijk worden afgesloten in de gemeente van de gewone verblijfplaats. Welke redenen ‘gegronde redenen’ zijn is niet wettelijk bepaald.

Als je Belg bent en geen woonplaats of gewone verblijfplaats in België hebt, mag je trouwen:

• in je laatste woonplaats
• in je geboorteplaats
• in de woonplaats van een bloedverwant tot en met de tweede graad. Dat zijn grootouders, ouders, broers, zussen, kinderen, kleinkinderen.

Als geen van deze plaatsen mogelijk zijn, dan kan je als Belg zonder woonplaats of gewone verblijfplaats in België huwen in Brussel.

Dat staat in artikel 164/1 van het Burgerlijk Wetboek. 

Huwen op een consulaat

Huwen in het buitenland op een Belgische consulaat 

Vanaf 15 juni 2014 zijn Belgische consulaten niet langer bevoegd om huwelijksakten op te maken. Je kan dus niet meer op een Belgisch consulaat huwen, ongeacht je nationaliteit.  Zie Consulair Wetboek van 21 december 2013, B.S. 21 januari 2014.

Huwen in België op een buitenlandse consulaat 

Je kan alleen trouwen op het consulaat van het land waarvan je afkomstig bent als noch jij, noch je toekomstige echtgeno(o)t(e) de Belgische nationaliteit heeft. Iemand die de Belgische nationaliteit heeft, kan in België niet op een consulaat van een ander land trouwen, zelfs als deze persoon naast de Belgische ook nog een andere nationaliteit heeft.

Maar er is nog een voorwaarde. Niet elk consulaat heeft de bevoegdheid om huwelijken af te sluiten. Je moet dus ook nagaan of het consulaat waar je wenst te trouwen de bevoegdheid heeft om huwelijken af te sluiten. Bijvoorbeeld: het Nederlandse recht kent geen bevoegdheid toe aan het Nederlandse consulaat in België om huwelijken af te sluiten tussen Nederlanders.

Sommige consulaten kunnen bovendien alleen huwelijken afsluiten wanneer beide toekomstige echtgenoten de nationaliteit van het land van het consulaat hebben.

Je contacteert best het consulaat waar je wenst te trouwen voor meer informatie. De contactgegevens van de buitenlandse consulaten in België kan je op de website van de FOD Buitenlandse Zaken vinden.    

Huwen in het buitenland

Het hangt van het recht van het land waar je wil huwen af of je er een huwelijk kan sluiten. De bevoegde buitenlandse autoriteiten zullen bepalen welke documenten je hiervoor nodig hebt.

In sommige landen vragen de buitenlandse autoriteiten dat je een attest van geen huwelijksbeletselen voorlegt. Je kan je daarvoor wenden tot het Belgische consulaat in het land van huwelijkssluiting.

Het hoofd van het consulaat zal je een attest van geen huwelijksbeletselen geven als uit onderzoek blijkt dat je effectief voldoet aan de voorwaarden om naar Belgisch recht een huwelijk aan te gaan. Dat betekent dat er ook onderzocht wordt of er aan artikel 146bis Burgerlijk Wetboek is voldaan. Dat artikel bepaalt dat er geen huwelijk is wanneer uit een geheel van omstandigheden blijkt dat de intentie van minstens één van de echtgenoten kennelijk niet is gericht op het tot stand brengen van een duurzame levensgemeenschap, maar enkel op het bekomen van een verblijfsrechtelijk voordeel. Als er sprake is van een schijnhuwelijk wordt er geen attest van geen huwelijksbeletselen afgeleverd.

Als je niet voldoet aan de hoedanigheden en voorwaarden om te huwen of als het hoofd van het consulaat hier ernstige twijfels over heeft, maakt hij de aanvraag over aan het bevoegde parket. Het parket heeft dan drie maanden, te verlengen met maximum twee maanden, om zich te verzetten tegen de uitreiking van dat attest.

Je kan binnen de maand na kennisgeving van het verzet beroep aantekenen tegen een gemotiveerd verzet van het parket bij de rechtbank van eerste aanleg. Als het parket zich niet binnen de termijn verzet, moet het consulaat een attest van geen huwelijksbeletselen uitreiken.

Dient je partner een aanvraag tot gezinshereniging in nadat je een attest van geen huwelijksbeletselen hebt ontvangen? Dan zal er geen nieuw onderzoek naar de geldigheid van de huwelijksakte komen, tenzij er nieuwe elementen zijn. 

Persoonlijke gevolgen van het huwelijk

Tussen echtgenoten gelden een aantal wederkerige plichten. Het gaat om:

• de plicht tot samenwonen en getrouwheid,
• de bijstandsplicht en
• de plicht tot hulpbijdrage van de echtgenoten in de lasten van het huwelijk.

Dit zijn de persoonlijke gevolgen van het huwelijk.                              .

Persoonlijke gevolgen gaan niet over:

• de ouderlijke verantwoordelijkheid over de kinderen van een gehuwd koppel
• vermogensrechtelijke aspecten

Als een van de echtgenoten zijn of haar plichten niet nakomt, kan de andere persoon hierover in België een vordering instellen.

Kan ik in België een vordering instellen?

Je kan een vordering over de persoonlijke gevolgen van een huwelijk bij de Belgische rechter instellen in een van de volgende gevallen (artikelen 5, 11 en 42 Wetboek IPR):

• de verweerder heeft in België zijn woonplaats 
• de verweerder heeft in België zijn gewone verblijfplaats
• de laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats van de echtgenoten was in België, en dat was niet meer dan een jaar voor de instelling van de vordering
• de echtgenoot die de vordering instelt, heeft al meer dan een jaar in België zijn gewone verblijfplaats
• beide echtgenoten zijn Belg
• in geval van een gezamenlijk verzoek heeft één van de echtgenoten zijn gewone verblijfplaats in België
• in uitzonderlijke gevallen: wanneer de zaak nauwe banden heeft met België, en een procedure in het buitenland onmogelijk blijkt of het onredelijk zou zijn te eisen dat de vordering in het buitenland wordt ingesteld

In dringende gevallen zijn de Belgische rechters ook bevoegd om voorlopige of bewarende maatregelen en uitvoeringsmaatregelen te bevelen over personen of goederen in België. Zelfs als ze niet bevoegd zijn om de zaak ten gronde te behandelen op basis van de bovenstaande bevoegdheidsregeling (artikel 10 Wetboek IPR).

Waar in België kan ik de vordering instellen?

Je kan een vordering instellen bij de rechtbank van de laatste echtelijke verblijfplaats van de partijen (artikel 628 Gerechtelijk Wetboek en artikelen 223 en 224 Burgerlijk Wetboek).

Dringende bewarende maatregelen kan je vragen bij de familierechtbank

Nietigverklaring van het huwelijk

De nietigverklaring van het huwelijk is de ontbinding ex tunc van het huwelijk. Als het huwelijk eenmaal nietigverklaard is, is het alsof er nooit een huwelijk geweest is. De familierechtbank kan de nietigheid van een huwelijk uitspreken als sanctie voor het niet-naleven van bepaalde belangrijke huwelijksbeletselen.

Wat zijn de regels van de Europese Unie volgens de Brussel IIbis-Verordening?

De Brussel IIbis-Verordening is van toepassing in alle landen van de Europese Unie, met uitzondering van Denemarken.

Als een vordering tot nietigverklaring van een huwelijk in België wordt ingesteld, moet de rechter altijd eerst de regels van de Brussel IIbis- Verordening overwegen. Alleen als deze regels geen bevoegde rechter aanduiden in België of ergens anders in de EU, kan de rechter een beroep doen op de regels van het Wetboek IPR.

Kan ik een vordering in België instellen?

Een vordering tot nietigverklaring van een huwelijk kan worden ingesteld in België in een van de volgende gevallen (artikel 3 Brussel IIbis-Verordening):

• Je hebt als verweerder je gewone verblijfplaats in België.
• Jullie hebben als echtgenoten je gewone verblijfplaats in België.
• Jullie laatste gewone verblijfplaats als echtgenoten was in België, terwijl één van jullie nog hier verblijft.
• Je hebt als verzoeker sinds ten minste één jaar een gewone verblijfplaats in België.
• Je bent als verzoeker Belg en hebt al sinds tenminste zes maanden een gewone verblijfplaats in België.
• Beide echtgenoten zijn Belg.
• In geval van een gezamenlijk verzoek is het voldoende als een van de echtgenoten zijn gewone verblijfplaats in België heeft.

Wat zijn de overige regels?

De regels van het Wetboek IPR zijn enkel van toepassing wanneer de Brussel IIbis-Verordening geen bevoegdheid verleent aan de Belgische rechtbanken of een andere rechtbank binnen de Europese Unie, met uitzondering van Denemarken. De regels van het Wetboek IPR sluiten nauw aan bij die van de Brussel IIbis-Verordening, zodat de vraag  naar welke van de twee van toepassing is in de praktijk niet vaak voorkomt.

Kan ik een vordering instellen in België?

Je kan een vordering tot nietigverklaring van een huwelijk in België instellen in een van de volgende gevallen (artikelen 5, 11 en 42 Wetboek IPR):

• Je hebt als verweerder je woonplaats in België.
• Je hebt als verweerder je gewone verblijfplaats in België.
• Jullie laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats als echtgenoten was niet meer dan één jaar voor de instelling van de vordering in België.
• De echtgenoot die de vordering instelt, heeft bij de instelling van de vordering sinds tenminste één jaar in België een verblijfplaats.
• Jullie zijn allebei als echtgenoten bij de instelling van de vordering Belg.
• In geval van een gezamenlijk verzoek heeft één van de echtgenoten bij de instelling van de vordering zijn/haar gewone verblijfplaats in België.
• In uitzonderlijke gevallen: wanneer de zaak nauwe banden heeft met België en een procedure in het buitenland onmogelijk blijkt of het onredelijk zou zijn te eisen dat de vordering in het buitenland wordt ingesteld.

Het Wetboek IPR voorziet een bredere mogelijkheid voor het Openbaar Ministerie om vorderingen over de nietigheid van een huwelijk in te stellen. Dat mag in een van de volgende gevallen (artikel 43, lid 2 Wetboek IPR):

• Het huwelijk is in België gesloten.
• Een van de echtgenoten is Belg bij de instelling van de vordering.
• Een van de echtgenoten heeft bij de instelling van de vordering zijn gewone verblijfplaats in België.