Erkenning huwelijksvermogen

In verband met het huwelijksvermogen kunnen echtgenoten een huwelijkscontract afsluiten voor een notaris of kan een rechter uitspraak doen over bijvoorbeeld de verdeling van het huwelijksvermogen in het kader van een echtscheiding.

In sommige landen kan men ook regelingen over het huwelijksvermogen sluiten bij administratieve autoriteiten. De vraag is onder welke voorwaarden buitenlandse akten en gerechtelijke uitspraken inzake huwelijksvermogen in België erkend en uitvoerbaar verklaard kunnen worden.  

EU Verordening

De EU Verordening Huwelijksvermogen (Verordening EU 2016/1103 van de Raad van 24 juni 2016) is van toepassing op de erkenning en tenuitvoerlegging van:

- aktes of beslissingen uit een van de deelnemende lidstaten: Bulgarije, Tsjechië, Duitsland, Griekenland, Spanje, Frankrijk, Kroatië, Italië, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Slovenië, Finland, Zweden en Cyprus die dateren van na 29 januari 2019.

Regels van de EU Verordening Huwelijksvermogen over de erkenning en uitvoerbaarverklaring

Erkenning (artikel 36 Verordening)

Een beslissing over huwelijksvermogen uit een andere lidstaat wordt in België erkend zonder procedure.

Verklaring van uitvoerbaarheid (artikel 45 Verordening)

Als je een akte of beslissing over huwelijksvermogen uit een lidstaat wil laten uitvoeren in België, moet je een verzoek om een verklaring van uitvoerbaarheid indienen.

Bij dit verzoek moet je de volgende documenten voegen:

- een afschrift van de akte of beslissing

- een verklaring door het gerecht of de bevoegde instantie van de lidstaat van herkomst

De beslissing zal uitvoerbaar verklaard worden als de formaliteiten vervuld zijn. 

Nationale IPR regels

Als de EU Verordening niet van toepassing is op de erkenning en uitvoerbaarverklaring van authentieke aktes of beslissingen over huwelijksvermogen, gelden de Belgische regels van internationaal privaatrecht. We moeten een onderscheid maken in de tijd om te weten of het Wetboek IPR van toepassing is in dit geval.

Welke regels zijn van toepassing op de erkenning en uitvoerbaarverklaring?

De datum van de akte of de rechterlijke beslissing is belangrijk om te bepalen welke regels we moeten toepassen. 

Als de akte of rechterlijke beslissing dateert van ná 1 oktober 2004 dan moeten we de regels van het Wetboek IPR toepassen.

Als de akte of rechterlijke beslissing dateert van vóór die datum, wordt de erkenning en tenuitvoerlegging in principe geregeld door de regels die golden voor het Wetboek IPR, namelijk artikel 570 Gerechtelijk Wetboek. Alleen als de akte of rechterlijke beslissing volgens deze oude regels niet kan worden erkend, kan de erkenning of tenuitvoerlegging gebeuren volgens de regels van het Wetboek IPR.

Regels van het Wetboek IPR over erkenning en uitvoerbaarverklaring

Authentieke akten (artikel 27 Wetboek IPR)

Erkenning

• Erkenning zonder gerechtelijke procedure

Een buitenlandse authentieke akte die verband houdt met het huwelijksvermogensrecht kan in België zonder gerechtelijke procedure door de overheid erkend worden. Het kan bijvoorbeeld gaan over een huwelijkscontract gesloten bij de notaris. We noemen dit ook een "de plano erkenning". Dat betekent echter niet dat de ambtenaar geen enkele controle kan doen.

• Gerechtelijke erkenning

Als de overheid beslist om erkenning te weigeren dan kan men tegen een eenzijdig verzoekschrift tot erkenning van de buitenlandse akte instellen bij de rechtbank van eerste aanleg. De procedure wordt beschreven in artikel 23 Wetboek IPR.

• Voor te leggen stukken (artikel 24 Wetboek IPR)

Men moet het origineel van de buitenlandse akte of een voor eensluidend verklaard afschrift (= een authentieke kopie) voorleggen. De akte moet vertaald en gelegaliseerd zijn. 

Uitvoerbaarverklaring

• Gerechtelijke procedure

Voor de tenuitvoerlegging van een authentieke akte over het huwelijksvermogen, is een tussenkomst van de rechter nodig. De zaak moet eerst aanhangig gemaakt worden bij eenzijdig verzoekschrift bij de rechtbank van eerste aanleg (artikelen 23 en 27 Wetboek IPR). De rechter zal de weigeringsgronden controleren die het Wetboek IPR voorschrijft.

• Voor te leggen stukken

Men moet het origineel van de buitenlandse akte of een voor eensluidend verklaard afschrift (= een authentieke kopie) voorleggen (artikel 24 Wetboek IPR). De akte moet vertaald en gelegaliseerd zijn.

Weigering van de erkenning of uitvoerbaarverklaring van een buitenlandse akte

De overheid of rechterlijke instantie die moet beslissen over de erkenning of uitvoerbaarverklaring van buitenlandse authentieke akten controleert (artikel 27 Wetboek IPR):

• De rechtsgeldigheid volgens het toepasselijke recht

De ambtenaar of de rechter gaat na of het recht dat het Wetboek IPR aanwijst, gerespecteerd is.

• Of de akte voldoet aan de voorwaarden die volgens het recht van het land waar ze is opgesteld, nodig zijn voor haar echtheid

De ambtenaar of de rechter moet nagaan of de akte echt is. Legalisatie of apostille biedt hiervan het bewijs en toont ook aan dat het document werd opgemaakt door de bevoegde instantie in het land van herkomst.

• Of er geen strijdigheid is met de openbare orde

Het Hof van Cassatie begrijpt hieronder de beginselen die essentieel zijn voor de morele, politieke en economische orde van België. Men moet ieder geval individueel beoordelen op basis van de concrete feiten.

• Of er geen sprake is van wetsontduiking

Er mag geen rekening worden gehouden met feiten en handelingen die gesteld zijn met het enkele doel om te ontsnappen aan het toepasselijke recht. Bij huwelijksvermogen zal er niet snel sprake zijn van wetsontduiking aangezien partijen sowieso een zekere keuzevrijheid hebben.

Als er niet voldaan wordt aan een van deze voorwaarden, zal de overheid of de rechter beslissen tot niet-erkenning of niet-uitvoerbaarverklaring van een buitenlandse authentieke akte over het huwelijksvermogen.

Rechterlijke beslissingen

Erkenning

• Erkenning zonder gerechtelijke procedure

Een buitenlandse rechterlijke beslissing kan in België zonder gerechtelijke procedure worden erkend (artikel 22, §1, 2e alinea Wetboek IPR). Men spreekt hier van een "de plano erkenning". Dat betekent echter niet dat de ambtenaar geen enkele controle kan doen. Zie de weigeringsgronden hieronder.

• Gerechtelijke erkenning

Men kan ook een vordering instellen om de erkenning van een buitenlandse rechterlijke beslissing af te dwingen voor de rechter. Dat gebeurt bij eenzijdig verzoekschrift (artikelen 22, §2 en 23 Wetboek IPR).

• Voor te leggen stukken

Met het oog op erkenning in België moeten volgende stukken worden voorgelegd aan de erkennende overheid of rechter (artikel 24 Wetboek IPR):

De voor te leggen stukken zullen ook de vereiste legalisatie of apostille en vertaling moeten hebben.

Uitvoerbaarverklaring

• Gerechtelijke procedure

Voor de tenuitvoerlegging in België van een buitenlandse rechterlijke beslissing, is altijd de tussenkomst van een rechter nodig. De zaak moet aanhangig gemaakt worden bij de rechtbank van eerste aanleg via eenzijdig verzoekschrift (artikelen 22, §1 en 23 Wetboek IPR). Hierbij controleert de rechter de weigeringsgronden die het Wetboek IPR voorziet.

• Voor te leggen stukken

De volgende stukken moeten worden voorgelegd aan de rechter bij wie de uitvoerbaarverklaring wordt gevraagd (artikel 24 Wetboek IPR):

De voor te leggen stukken moeten ook vertaald en gelegaliseerd zijn.

Weigering van de erkenning of uitvoerbaarverklaring van een buitenlandse rechterlijke beslissing

De overheid of de rechter die gevraagd wordt een buitenlandse rechterlijke beslissing te erkennen of uitvoerbaar te verklaren, kan dit weigeren als (artikel 25 Wetboek IPR):

• de openbare orde geschonden is

Het Hof van Cassatie begrijpt hieronder de beginselen die essentieel zijn voor de morele, politieke en economische orde van België. Men moet ieder geval individueel beoordelen op basis van concrete feiten.

• de rechten van verdediging geschonden zijn

Bijvoorbeeld partijdigheid van de rechter, niet tijdig oproepen van de verweerder.

• er sprake is van wetsontduiking

Als de beslissing alleen is verkregen om te onsnappen aan het normaal toepasselijk recht. Echtgenoten hebben een beperkte keuzemogelijkheid over het toepasselijk recht inzake huwelijksvermogen. Er zal in deze materie niet snel sprake zijn van wetsontduiking.

• de beslissing nog vatbaar is voor hoger beroep

Dat betekent dat de mogelijkheid om beroep aan te tekenen nog bestaat in het land van herkomst omdat de beroepstermijn nog niet is afgelopen. Soms blijkt uit de beslissing zelf dat er geen beroep mogelijk is of dat er geen beroep zal worden aangetekend. Anders kijkt men naar het buitenlands recht om te bepalen tot wanneer de beroepstermijn loopt.

• de beslissing onverenigbaar is met een Belgische beslissing of met een eerder in het buitenland gewezen beslissing die in België kan worden erkend

Om te weten of een dergelijke beslissing bestaat, zal de ambtenaar of rechter moeten oordelen op basis van de informatie die hij heeft.

• de vordering in het buitenland werd ingesteld nadat dezelfde partijen in België een vordering met hetzelfde voorwerp instelden die nog steeds aanhangig is

Wanneer er nog een procedure loopt in België, kan de ambtenaar of de rechter vragen om eerst die procedure te beëindigen. Om zicht te krijgen op een eventuele lopende procedure in België, zou kunnen gevraagd worden om een attest van de griffie voor te leggen waaruit blijkt of er nog een vordering aanhangig is, of er eventueel afstand werd gedaan van de vordering.

• de bevoegdheid van de buitenlandse rechter uitsluitend gegrond was op de aanwezigheid van de verweerder of goederen zonder rechtstreeks verband met het geschil in de staat waartoe de rechter behoort

Hier kan het bijvoorbeeld gaan om het geval waarin iemand wordt gedagvaard terwijl hij op doorreis was in een bepaald land.

De overheid of rechter die geconfronteerd wordt met een vraag tot erkenning of uitvoerbaarverklaring van een buitenlandse rechterlijke beslissing mag ik geen geval de grond van de zaak beoordelen. Het is dus niet de bedoeling om het proces opnieuw te voeren in België.

Oud artikel 570 Gerechtelijk Wetboek

Het oude artikel 570 Gerechtelijk Wetboek is alleen nog van toepassing op oude akten en rechterlijke beslissingen van vóór 1 oktober 2004. De nieuwe regels van het WbIPR worden toegepast op deze akten en rechterlijke beslissingen als de erkenning of uitvoerbaarverklaring onmogelijk zouden zijn onder het oude artikel 570 Gerechtelijk Wetboek.

Het oude artikel 570 Gerechtelijk Wetboek duidt vijf toetsingsgronden aan.

De rechtbank van eerste aanleg doet uitspraak, ongeacht de waarde van het geschil, over de vordering tot uitvoerbaarverklaring van de beslissingen in burgerlijke zaken gewezen door buitenlandse rechters.

 Tenzij er reden bestaat tot toepassing van een verdrag tussen België en het land waar de beslissing is gewezen, onderzoekt de rechter, behalve het geschil zelf:

• of de beslissing niets inhoudt dat in strijd is met de beginselen van openbare orde of met de regels van het Belgische publiekrecht
• of de rechten van de verdediging geëerbiedigd werden
• of de vreemde rechter niet enkel wegens de nationaliteit van de eiser bevoegd is
• of de beslissing in kracht van gewijsde is gegaan overeenkomstig de wet van het land waar zij gewezen is
• of de overgelegde uitgifte van de beslissing volgens dezelfde wet voldoet aan de vooraarden gesteld voor haar authenticiteit.

Hoewel artikel 570 Gerechtelijk Wetboek dat niet expliciet bepaalt, wordt aangenomen dat dezelfde toetsingsgronden gelden bij de erkenning van rechterlijke beslissingen en bij de erkenning en tenuitvoerlegging van authentieke akten.