Verblijfssituatie van staatlozen

Er moeten verschillende situaties onderscheiden worden:

Verblijf in afwachting van erkenning als staatloze

Het feit dat je de procedure tot erkenning als staatloze opgestart hebt bij de rechtbank van eerste aanleg, verandert niets aan je verblijfssituatie. Tenzij je via een andere procedure een tijdelijk verblijfsrecht hebt, bijvoorbeeld als student of asielzoeker, ben je zonder wettig verblijf in België tijdens de procedure voor de rechtbank.

In het verleden veroordeelden verschillende kortgedingrechters de overheid tot het afleveren van een (tijdelijk) bewijs van inschrijving in het vreemdelingenregister wanneer de procedure bij de burgerlijke rechter tot erkenning als staatloze opgestart was, en er nog geen beslissing was. Maar er zijn recentelijk geen beslissingen meer in die zin geweest. 

Verblijf na erkenning als staatloze in België

Wanneer je in België erkend wordt als staatloze, krijg je niet automatisch een verblijfsrecht. Je bent onderworpen aan de algemene verblijfsreglementering (artikel 98 van Verblijfsbesluit). Om een verblijfsrecht in België te krijgen moet je een 'aanvraag tot machtiging tot verblijf op grond van een onmogelijkheid tot terugkeer' indienen bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Dat is in toepassing van artikel 9bis Verblijfswet.

Tijdens de aanvraag op basis van artikel 9bis Verblijfswet verandert er niets aan je verblijfssituatie, ook al ben je erkend als staatloze: je blijft zonder wettig verblijf, tenzij je al op een andere basis een wettig verblijfsrecht bezat.

De Raad van State oordeelde in een aantal zaken dat de DVZ de aanvraag niet zomaar onontvankelijk kan verklaren omdat de betrokkene de aanvraag evengoed vanuit het herkomstland zou kunnen gaan indienen. Zo een afwijzing houdt onvoldoende rekening met de situatie van staatlozen.

Het hof van beroep van Brussel oordeelde in een arrrest van 17 september 2014 dat niet-repatrieerbare staatlozen zich in een situatie bevinden die vergelijkbaar is met de situatie waarin erkende vluchtelingen zich bevinden. Hierdoor is het verschil in behandeling tussen die groepen op het vlak van verblijfsrecht discriminatoir.

Het hof besliste dan ook dat de overheid verplicht is om een verblijfsrecht te geven aan erkende staatlozen die niet gerepatrieerd kunnen worden, omdat ze geen wettige en duurzame verblijfstitel kunnen krijgen in een andere staat waarmee ze banden hebben.

Als je als erkende staatloze een positieve beslissing op je regularisatieaanvraag ontvangt, en dus een verblijfsrecht krijgt, krijg je een elektronische A kaart. Dat is een tijdelijk verblijfsrecht.

Verblijf van een vreemdeling die elders als staatloze erkend werd

Werd je als vreemdeling in het buitenland als staatloze erkend? Dan heb je evenmin automatisch een verblijfsrecht in België. Als de staat waar je rechtmatig verblijft je een reisdocument heeft afgeleverd, en je door de Belgische autoriteiten gemachtigd werd tot een verblijf van meer dan drie maanden in België, krijg je na aankomst in België een elektronische A kaart.