Verlies door vervallenverklaring

Door een vervallenverklaring verlies je de Belgische nationaliteit. De vervallenverklaring is een burgerlijke maatregel, geen straf. Het is een maatregel ter bescherming van de gemeenschap. 

Na de vervallenverklaring kan je de nationaliteit niet herkrijgen, behalve door naturalisatie, wat de uitzonderingsprocedure is.

Wie kan de nationaliteit via vervallenverklaring verliezen?

De vervallenverklaring heeft zware gevolgen. Daarom is dit niet op elke Belg van toepassing.

Je kan niet tot vervallenverklaring veroordeeld worden als: 

• je de Belgische nationaliteit hebt gekregen van je ouder die Belg was op de dag van je geboorte 
• je Belg bent geworden via de 'derde generatieregel'. Het gaat hier om de kinderen die automatisch Belg werden omdat zij in België werden geboren uit vreemde ouders, waarvan minstens 1 ouder zelf ook in België is geboren en die in de laatste 10 jaar voor de geboorte van het kind minstens 5 jaar zijn hoofdverblijf had in België.
• In bepaalde gevallen (tekortkomen aan je verplichtingen als Belgische burger, fraude) kunnen ook kinderen van de ‘tweede generatie’ niet van de Belgische nationaliteit vervallen worden verklaard.

Vervallenverklaring door tekortkomingen aan je verplichtingen als Belgische burger

Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden als je ernstig tekort komt aan je verplichtingen als Belgische burger, nadat je de nationaliteit hebt gekregen. Dit gebeurt zelden.

Ga eerst na of je tot een categorie behoort die de nationaliteit via vervallenverklaring kan verliezen. Ook kinderen van de ‘tweede generatie’ die de Belgische nationaliteit automatisch toegekend kregen, zijn uitgesloten en kunnen op deze basis geen vervallenverklaring bekomen.

Een voorbeeld uit de rechtspraak van een vervallenverklaring wegens het ernstig tekortkomen aan je verplichtingen als Belgische burger is een vervallenverklaring na een veroordeling voor terrorisme (Hof van Beroep Antwerpen, 17 november 2010).

Het parket kan de vervallenverklaring altijd vorderen: er is geen wettelijke termijn waarbinnen het parket de vervallenverklaring moet vorderen na de verkrijging van de Belgische nationaliteit.

Vervallenverklaring door fraude

Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden als achteraf blijkt dat je de nationaliteit hebt verkregen op basis van fraude.

Ga eerst na of je tot een categorie behoort die de nationaliteit via vervallenverklaring kan verliezen. Ook kinderen van de ‘tweede generatie’, die de Belgische nationaliteit automatisch toegekend kregen, zijn uitgesloten en kunnen op deze basis geen vervallenverklaring bekomen.

Fraude betekent dat je de Belgische nationaliteit hebt verkregen door: 

• een bedrieglijke handelswijze
• valse informatie
• valsheid in geschrifte
• het gebruik van valse of vervalste stukken
• identiteitsfraude
• fraude bij het verkrijgen van het recht op verblijf

De fraude moet niet meer, zoals vroeger, doorslaggevend geweest zijn bij het verkrijgen van de Belgische nationaliteit.

Enkele voorbeelden van fraude:

• je hebt valse verklaringen afgelegd over je identiteit
• je bent een erkende vluchteling, maar deze status werd ingetrokken wegens fraude

Het parket kan de vervallenverklaring slechts vorderen binnen vijf jaar na de verkrijging van de nationaliteit.

Vervallenverklaring na een strafrechtelijke of burgerrechtelijke veroordeling

Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden na vier categorieën van strafrechtelijke veroordelingen. Ga eerst na of je tot een categorie behoort die de nationaliteit via vervallenverklaring kan verliezen. Ook kinderen van de ‘tweede generatie’ kunnen om deze reden vervallen verklaard worden van de Belgische nationaliteit.

Veroordeling voor zware misdrijven

Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden door de strafrechter als je voor één van de zeer zware misdrijven, limitatief opgesomd in de wet, werd veroordeeld, zoals:

• misdrijven tegen de Koning en tegen de staatsveiligheid
• misdaden tegen de mensheid
• oorlogsmisdaden
• terroristische misdrijven
• mensenhandel en mensensmokkel
• diefstal van kernmateriaal

De voorwaarde is dat het gaat om een gevangenisstraf van tenminste 5 jaar zonder uitstel. Ongeacht of je veroordeeld werd als dader, mededader of medeplichtige. Dit is een zeer zware straf die in de praktijk niet gemakkelijk voorkomt.

De feiten moeten gepleegd zijn binnen 10 jaar vanaf de dag waarop je de Belgische nationaliteit hebt gekregen. Behalve voor de misdaden tegen de mensheid, oorlogsmisdaden en terroristische misdrijven.

Veroordeling voor misdrijven die gemakkelijker werden gepleegd door het bezit van de Belgische nationaliteit

Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden door de strafrechter, als je veroordeeld werd voor een misdrijf waarvan het plegen kennelijk werd vergemakkelijkt door het bezit van de Belgische nationaliteit. Dit kan bijvoorbeeld gaan om misbruik van gevoelige informatie die iemand enkel kan bekomen door het uitoefenen van een functie binnen Staatsveiligheid of Landsverdediging. Want deze functies kunnen enkel door Belgen uitgeoefend worden.

De voorwaarde is dat het gaat om een gevangenisstraf van tenminste 5 jaar zonder uitstel. Ongeacht of je veroordeeld werd als dader, mededader of medeplichtige.

Het misdrijf moet gepleegd zijn binnen 5 jaar vanaf de dag waarop je de Belgische nationaliteit hebt gekregen.

Veroordeling voor schijnhuwelijk

Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden door de burgerlijke rechter, als je de Belgische nationaliteit hebt verkregen op basis van een huwelijk met een Belg dat achteraf nietig verklaard werd wegens schijnhuwelijk. Het maakt in dit geval niet uit hoe lang je de Belgische nationaliteit al hebt. Er staat geen termijn op de mogelijke vervallenverklaring.

Veroordeling voor terroristische misdrijven

Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden door de strafrechter als je veroordeeld werd voor terroristische misdrijven zoals bepaald in boek II, titel Iter, van het Strafwetboek. Dit gaat verder dan de terroristische misdrijven die onder 'zware misdrijven' vallen. Ook misdrijven zoals bijvoorbeeld het geven van een opleiding om explosieven of vuurwapens te maken of het verspreiden van een boodschap die aanzet tot terroristische misdrijven, vallen hieronder. 

De voorwaarde is dat het gaat om een gevangenisstraf van tenminste 5 jaar zonder uitstel. Ongeacht of je veroordeeld werd als dader, mededader of medeplichtige.

Het maakt in dit geval niet uit hoe lang je de Belgische nationaliteit al hebt. Er staat geen termijn op de mogelijke vervallenverklaring.

Procedure

De procedure verschilt naargelang de grond voor vervallenverklaring.

Procedure bij fraude en bij het tekortkomen aan je verplichtingen als Belgische burger

Alleen een hof van beroep kan de vervallenverklaring uitspreken, na vordering door het parket van je hoofdverblijfplaats. Als je in het buitenland verblijft, vordert het parket van het hof van beroep van Brussel de vervallenverklaring.

Het hof van beroep behandelt en berecht de vordering zoals gewone strafzaken. De ten laste gelegde tekortkomingen moeten nauwkeurig omschreven worden in het deurwaardersexploot.

Het hof van beroep doet uitspraak binnen een maand na het verstrijken van de dagvaardingstermijn.

Je kan altijd verzet aantekenen. De termijn voor verzet is maar 8 dagen vanaf de officiële overhandiging (de betekening) van het arrest. Als je niet bent komen opdagen en het hof van beroep een arrest bij verstek heeft gewezen, wordt het arrest gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en in twee provinciale bladen. De termijn voor verzet loopt dan vanaf de publicatie.
Het Grondwettelijk Hof besliste in een arrest van 26 januari 2023 dat deze termijn van 8 dagen te kort is en strijdig met artikel 10 en 11 van de Grondwet.

Je kan alleen in uitzonderlijke omstandigheden naar het Hof van Cassatie.

De vervallenverklaring geldt vanaf de overschrijving van het arrest in de registers van de burgerlijke stand. Als je door de vervallenverklaring geen nationaliteit meer zou hebben, word je gelijkgesteld met een staatloze. Als je vervallen verklaard wordt omdat je de Belgische nationaliteit verkreeg via fraude, kent de rechter je een redelijke termijn toe, zodat je kan proberen de nationaliteit van je land van herkomst te herkrijgen.  

Procedure bij vervallenverklaring na een strafrechtelijke of burgerrechtelijke veroordeling

De bodemrechter (strafrechter of, in het geval van een schijnhuwelijk, burgerlijke rechter) spreekt de vervallenverklaring uit, na vordering door het Openbaar Ministerie.

De vervallenverklaring wordt niet uitgesproken als je staatloos zou worden. Tenzij je de nationaliteit verkregen hebt door:

• een bedrieglijke handelswijze,
• valse informatie of
• door verzwijging van enig relevant feit.

Dan kent de rechter je een redelijke termijn toe waarin je kan proberen je oorspronkelijke nationaliteit te herkrijgen. Na die termijn wordt de vervallenverklaring alsnog uitgesproken. 

De vervallenverklaring geldt vanaf de overschrijving van het vonnis in de registers van de burgerlijke stand.