Vrijwillige terugkeer

Als je wil terugkeren naar je herkomstland of een land waar je toegelaten bent om te verblijven, dan biedt de Belgische overheid een terugkeerprogramma aan.

Wat is vrijwillige terugkeer?

Vrijwillige terugkeer is de terugkeer:

• van een persoon naar zijn land van herkomst of een derde land waar hij toegelaten is om te verbijven op het grondgebied
• als gevolg van een autonome beslissing van die persoon om een beroep te doen op een programma voor bijstand aan terugkeer, uitgewerkt door de overheid van het gastland 

Wie kan ondersteuning krijgen bij terugkeer?

Als je wil terugkeren naar je herkomstland of naar een derde land waarvoor je een toelating tot verblijf hebt en je geen financiële middelen hebt om de terugreis te betalen, kan je ondersteuning bij terugkeer aanvragen.

Het initiatief om ondersteuning te vragen ligt bij de persoon die wil terugkeren. Een aanvraag om ondersteuning te bekomen heeft geen administratieve gevolgen. Omdat het om een vrijwillige terugkeer gaat, kan je op elk moment terugkomen op eerder genomen beslissingen. 

Om in aanmerking te komen voor ondersteuning bij terugkeer moet je behoren tot een van de volgende categorieën: 

• Asielzoekers: vanaf de inoverwegingname van de asielaanvraag tot aan het einde van de asielprocedure (Raad voor Vreemdelingenbetwistingen), met inbegrip van dertig dagen na ontvangst van het bevel om het grondgebeid te verlaten (BGV).
• Uitgeprocedeerde vreemdelingen: vreemdelingen van wie de verblijfsaanvraag niet in overweging werd genomen of die een negatief antwoord kregen.
• Vreemdelingen zonder wettig verblijf: personen die nooit een procedure hebben opgestart om een verblijfsvergunning in België te verkrijgen. 

Ondersteuning bij terugkeer is in principe beperkt tot de betaling van je reisticket wanneer je behoort tot een van de volgende categorieën:

• Derdelanders die op basis van hun nationaliteit niet visumplichtig zijn om de Schengenzone te betreden.
• Onderdanen van de ‘nieuwe’ EU-lidstaten: Estland, Grieks-Cyprus, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Slovenië, Slowakije, Tsjechië en Kroatië.
• Onderdanen van de Balkanlanden (Kosovo inbegrepen).
  

Bij wijze van uitzondering kunnen zwangere vrouwen, oudere personen, personen die medische verzorging nodig hebben en families met kinderen uit bovenstaande categorieën aanspraak maken op uitgebreidere ondersteuning. Afhankelijk van je situatie kan dat een terugkeerpremie en/of re-integratiesteun zijn.

Bij een vrijwillige terugkeer met ondersteuning wordt de overheid van het land van herkomst of het derde land waarvoor je een toelating tot verblijf hebt niet op de hoogte gebracht.

Wie kan geen ondersteuning krijgen bij terugkeer?

• Burgers van de 15 oude EU-lidstaten.
• Mensen die in de afgelopen vijf jaar al ondersteuning kregen bij vrijwillige terugkeer.
• Vreemdelingen die Belg zijn geworden.

Wie geeft ondersteuning bij vrijwillige terugkeer?

Sommige sociale diensten, deelwerkingen van Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW's) en andere vluchtelingenorganisaties begeleiden mensen die vrijwillig willen terugkeren. Ze zijn partner van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en vormen het REAB-netwerk. REAB is een programma van de IOM en staat voor ‘Return of Asylum Seekers ex-Belgium’. 

Deze sociale diensten 

• geven informatie over de mogelijkheden van terugkeer en re-integratie
• stellen een aanvraag op voor ondersteuning en verzamelen de benodigde documenten
• bezorgen het dossier aan IOM of Caritas International Belgium

IOM onderzoekt de aanvraag om bijstand bij vrijwillige terugkeer en biedt financiële, administratieve en/of materiële ondersteuning bij de terugkeer en bij de re-integratie na terugkeer.

Caritas International Belgium biedt materiële ondersteuning bij de re-integratie na terugkeer.

Vreemdelingen die meer informatie willen over vrijwillige terugkeer kunnen terecht bij:

• een van de permanente terugkeerloketten van Fedasil in Brussel, Antwerpen, Gent, Luik en Charleroi
• een van de gouvernementele of niet-gouvernementele organisaties van het REAB-netwerk

Waaruit bestaat de ondersteuning?

Terugkeerreis

Alle vreemdelingen die vrijwillig willen terugkeren, komen in aanmerking voor een reisticket. Enkel burgers van de 15 oude EU-lidstaten zijn hiervan uitgesloten, behalve in geval van kwetsbaarheid.

Voor de organisatie van de reis werkt Fedasil samen met de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). IOM staat in voor:

• het boeken van de vlieg- of bustickets
• de terugbetaling van de reisdocumenten
• de betaling van de vervoersonkosten die de terugkeerder moet maken om zich naar de luchthaven of het station te begeven (tot 50 euro)
• het onthaal en de begeleiding bij vertrek en aankomst 

Terugkeerpremie

Vreemdelingen die op basis van hun nationaliteit onderworpen zijn aan de visumplicht kunnen aanspraak maken op een terugkeerpremie. Onderdanen van de EU-lidstaten en de Balkanlanden (Kosovo inbegrepen) komen niet in aanmerking voor een terugkeerpremie. 

De terugkeerpremie bedraagt per terugkeer:

• 250 euro per volwassene 
• 125 euro per minderjarige   

Re-integratieprogramma

Het re-integratieprogramma is een materiële ondersteuning die de terugkeerder helpt om de draad weer op te pikken in zijn herkomstland. 

De materiële ondersteuning omvat verschillende niveau’s: 

• De basisondersteuning komt overeen met materiële hulp voor een bedrag van 700 euro. Deze ondersteuning is toegankelijk voor vreemdelingen die op basis van hun nationaliteit visumplichtig zijn voor België op voorwaarde dat ze ooit een asiel- of regularisatieaanvraag hebben ingediend. 

• Daarbovenop kan aanvullende ondersteuning worden toegevoegd voor een bedrag tot 1.500 euro. De aanvullende ondersteuning is toegankelijk voor asielzoekers gedurende hun procedure of gedurende de termijn van dertig dagen die volgt op het bevel om het grondgebied te verlaten. 

• Bovenop de twee voorgaande niveau’s van ondersteuning kan bijkomend ondersteuning voor een bedrag van 500 tot 1.500 euro worden geboden op basis van sociale situatie en kwetsbaarheid. Voor deze bijkomende ondersteuning komen onder andere zwangere vrouwen, personen met gezondheidsproblemen, slachtoffers van mensenhandel en families met kinderen in aanmerking.

Onderdanen van de visumvrije landen kunnen alleen een beroep doen op vrijwillige terugkeer zonder re-integratiesteun of een terugkeerpremie. Kwetsbare personen komen bij wijze van uitzondering wel in aanmerking voor re-integratiesteun.  

Medische ondersteuning op maat

Voor mensen met een complexe medische problematiek, voor wie het algemeen programma van vrijwillige terugkeer niet volstaat voor een duurzame re-integratie in het land van herkomst, is medische ondersteuning op maat mogelijk. Het project AMAAR (Adapted Medical Assistance After Return) biedt extra ondersteuning op maat en wordt berekend op basis van de reële medische noden van de migrant in het land van herkomst. Er staat geen maximumbedrag op deze ondersteuning aangezien deze afhangt van de reële noden van de terugkeerder ter plaatse, een kostenraming wordt opgemaakt door de arts van Fedasil. Deze ondersteuning wordt voorzien voor een periode van 6 maand.